Bezpieczeństwo ruchu drogowego (BRD) jest jednym z kluczowych zagadnień, które powinny być uwzględniane na każdym etapie planowania, projektowania oraz realizacji inwestycji drogowych. Prawidłowe przeprowadzenie audytów BRD i ocena wpływu nowej infrastruktury drogowej na bezpieczeństwo użytkowników jest nie tylko wymaganiem prawnym wynikającym z Ustawy o drogach publicznych, ale również praktyką mającą na celu ochronę zdrowia i życia uczestników ruchu drogowego.
Audyty BRD – narzędzie oceny i poprawy bezpieczeństwa
Audyty BRD to formalne przeglądy projektów drogowych, które mają na celu zidentyfikowanie potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa ruchu drogowego i zaproponowanie rozwiązań minimalizujących te ryzyka. Audyty przeprowadzane są przez wyspecjalizowanych audytorów, których działania reguluje m.in. Instrukcja GDDKiA dotycząca przeprowadzania audytów BRD.
W praktyce, audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego powinien być wykonany na kilku etapach cyklu życia projektu drogowego, takich jak:
1. Etap koncepcyjny – ocena założeń projektowych, takich jak lokalizacja drogi, układ skrzyżowań, rodzaj nawierzchni i dostępność dla różnych użytkowników (pieszych, rowerzystów, pojazdów).
2. Etap projektowania – przegląd szczegółowych rozwiązań technicznych, takich jak geometria drogi, oznakowanie pionowe i poziome, sygnalizacja świetlna czy infrastruktura bezpieczeństwa (bariery, przejścia dla pieszych).
3. Etap realizacji – kontrola budowy pod kątem zgodności z projektem i identyfikacja ewentualnych zmian, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo.
4. Etap eksploatacyjny – audyty powykonawcze i monitorowanie faktycznych warunków bezpieczeństwa po oddaniu drogi do użytku.
Audyty BRD oraz oceny ich wyników mogą być wykonywane wyłącznie przez certyfikowanych audytorów BRD. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, audytorzy muszą posiadać odpowiednie certyfikaty potwierdzające ich kwalifikacje oraz doświadczenie w zakresie oceny bezpieczeństwa ruchu drogowego. Takie certyfikaty są przyznawane przez uprawnione instytucje, a proces certyfikacji obejmuje zarówno szkolenie teoretyczne, jak i praktyczne.
Obowiązki zarządcy drogi zgodnie z Ustawą o drogach publicznych
Obowiązek przeprowadzania audytów bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD) w Polsce dotyczy dróg krajowych, a także innych kategorii dróg, które mają szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zgodnie z przepisami, audyty BRD są wymagane dla projektów realizowanych na:
1. Nowo projektowanych drogach krajowych – każda nowa inwestycja drogowa na poziomie krajowym musi przejść audyt BRD, aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowników jeszcze na etapie projektowania.
2. Modernizacjach istniejących dróg krajowych – audyt musi być wykonany przy modernizacjach i przebudowach dróg krajowych, które mają wpływ na układ drogowy i bezpieczeństwo.
3. Autostradach i drogach ekspresowych – szczególnie w kontekście ich rozbudowy, modernizacji lub budowy nowych odcinków.
Zgodnie z Dyrektywą 2008/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, audyt BRD jest obowiązkowy dla transeuropejskiej sieci drogowej (TEN-T), która obejmuje m.in. drogi krajowe o dużym natężeniu ruchu oraz te, które są kluczowe z punktu widzenia transportu międzynarodowego. W Polsce obowiązek audytu BRD dla nowych inwestycji i modernizacji na drogach krajowych został dodatkowo usankcjonowany przez prawo krajowe, a jego zasady regulują wytyczne Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA).
Dodatkowo, zarządcy dróg na innych szczeblach (wojewódzkie, powiatowe, gminne) mogą również zlecać audyty BRD, chociaż formalny obowiązek najczęściej dotyczy dróg krajowych.
Zgodnie z Ustawą o drogach publicznych, zarządcy dróg są zobowiązani do dbania o bezpieczeństwo ruchu drogowego na zarządzanych przez siebie drogach. Art. 20 ustawy stanowi, że jednym z obowiązków zarządcy jest zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa zarówno na etapie projektowania, jak i eksploatacji infrastruktury drogowej.
W kontekście nowo planowanych inwestycji drogowych, ustawa nakłada obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania planowanej inwestycji na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Oznacza to, że zanim jakakolwiek nowa droga zostanie zaprojektowana lub zmodernizowana, musi zostać przeprowadzona ocena wpływu na BRD, która zidentyfikuje potencjalne zagrożenia i wskaże środki, które mogą poprawić bezpieczeństwo.
Ocena wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego
Ocena wpływu na BRD (RSIA – Road Safety Impact Assessment) jest kluczowym narzędziem, które umożliwia przewidywanie potencjalnych problemów z bezpieczeństwem jeszcze na etapie planowania nowej infrastruktury drogowej. Główne cele oceny wpływu to:
- Identyfikacja zagrożeń wynikających z lokalizacji i geometrii nowej drogi.
- Ocena wpływu na istniejący ruch – jakie zmiany w natężeniu ruchu, jego strukturze i zachowaniach użytkowników mogą wynikać z budowy nowej infrastruktury.
- Przewidywanie miejsc kolizyjnych – wskazanie potencjalnie niebezpiecznych miejsc, takich jak skrzyżowania, w których może dojść do wzrostu liczby wypadków po oddaniu drogi do użytku.
Prognozy te są niezbędne do opracowania rozwiązań technicznych, które mogą zminimalizować ryzyko wystąpienia wypadków. W praktyce, dobrze przeprowadzona ocena wpływu na BRD umożliwia uniknięcie kosztownych i czasochłonnych zmian w projekcie już po zakończeniu budowy, a przede wszystkim – chroni życie i zdrowie uczestników ruchu drogowego.
Procedury i wytyczne dla audytorów BRD
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) opracowała szczegółowe wytyczne dotyczące przeprowadzania audytów BRD, które są zgodne z europejskimi standardami. Instrukcja ta określa, jakie kryteria powinien spełniać audyt oraz jak powinien być prowadzony na każdym z etapów cyklu życia projektu.
Wytyczne te obejmują:
- Procedury audytów BRD – wskazują, kiedy audyt powinien być wykonany i jakie dokumenty muszą być poddane analizie.
- Lista kontrolna audytora – narzędzie pomocne w systematycznej ocenie projektów drogowych pod kątem bezpieczeństwa.
- Raportowanie wyników audytu – audytorzy są zobowiązani do sporządzania raportów z zaleceniami dotyczącymi zmian, które powinny zostać wprowadzone, aby poprawić bezpieczeństwo projektowanej infrastruktury.
Wnioski
Prawidłowo przeprowadzony audyt BRD oraz rzetelna ocena wpływu nowej infrastruktury na bezpieczeństwo ruchu drogowego to kluczowe elementy każdego projektu drogowego. Bezpieczeństwo użytkowników dróg powinno być priorytetem na każdym etapie planowania i realizacji inwestycji. Wprowadzenie tych narzędzi do procesu projektowania pozwala nie tylko spełnić wymagania ustawowe, ale przede wszystkim minimalizuje ryzyko wypadków i podnosi jakość infrastruktury drogowej w Polsce.
Audyty BRD i ocena wpływu na BRD są nieodzownymi elementami działań mających na celu tworzenie bezpiecznych, funkcjonalnych i przyszłościowych dróg, które służą wszystkim użytkownikom: kierowcom, pieszym, rowerzystom oraz innym uczestnikom ruchu.
Paweł Ciechanowicz-Majak
Projektant (uprawnienia budowlane 2008r.)
Audytor bezpieczeństwa ruchu drogowego (certyfikat 2013r.)
Członek Zarządu JPPC Polska Sp. z o.o.
